Lesgeven verplicht! Lesvolgen optioneel?
28 April 2017
Het lesgebeuren als interactieve film.
Ooit vergeleek ik in een uitdagendere klas het lesgebeuren met een interactieve film.
De leerkracht of lesgever is enerzijds de regisseur en anderzijds tegelijk de interactieve film zelf. Het maken van de film vraagt voorbereiding, verwacht een uitgeschreven verhaal, een doordachte doelpubliekgerichte aanpak en een duidelijke opbouw. De film op zichzelf wil gezien worden, heeft een verhaal, een boodschap mee te geven of over te brengen en wil deze integreren bij het publiek. De vreugde van de film ligt zowel in de voorbereiding ervan, als in het gezien en verwerkt worden achteraf. Dit alles is de verantwoordelijkheid van de lesgever.
De leerlingen zijn de toeschouwers, het publiek in de zaal. Zij dienen de film te zien. Het is hun taak, hun verantwoordelijkheid als leerling om deze film met aandacht te aanschouwen en te verwerken.
Het probleem rijst echter hoe langer hoe meer dat een groeiend aantal toeschouwers de film niet meer kunnen of wensen te zien. Ze zien het als een overbodige plicht. Het recht op aanwezigheid bij de film mag niet ontzegd worden, maar door hun storende gedrag om welke reden dan ook komt het steeds vaker voor dat de andere toeschouwers de film ook niet meer kunnen ervaren.
Het verhaal gaat verloren, de film wordt niet meer gezien, de boodschap niet meer overgebracht en verwerkt. De film verliest zijn doel, zijn reden van bestaan. De voorbereiding en uitwerking missen hun opbrengst en hun vreugde. De energie om telkens opnieuw voorbereidingen te treffen kwijnt stilaan weg.
Achteraf dient de film wel geëvalueerd te worden. Dit is natuurlijk steeds vaker zinloos als geen enkele toeschouwer in de mogelijkheid was de film in zijn geheel te ervaren en van daaruit het hele verhaal te begrijpen.
Indien deze evaluaties achteraf onvoldoende blijken te zijn wordt al gauw de verantwoordelijkheid bij de film gelegd. De voorbereiding was niet ok, de uitwerking of het verhaal was niet duidelijk. De verantwoordelijkheid van de toeschouwer wordt maar al te vaak ontweken.
Is de kwaliteit van de film de basis van dit groeiende probleem?
Vandaag dien je als leerkracht omwille van steeds groeiende groepen met een steeds breder niveau-verschil en een groter aanbod aan allerhande leer- en andere problemen quasi elke toeschouwer een aparte film aan te bieden. Dit is echt eerder onmogelijk als je als enige lesgever vooraan staat met maar één scherm ter beschikking en steeds minder middelen en tijd.
Is de basis dan het gezag van de leerkracht?
Gezag bouwt op wederzijds respect. Tien jaar geleden had ik als leerkracht gezag. Er was respect van mij voor de leerlingen en van hen voor mij als leerkracht. Vandaag ontbreekt dat respect steeds meer. “Maar mevrouw, we hebben uw film toch niet nodig, hij is toch niet interessant.” En met deze woorden eigenen ze zich als toeschouwer automatisch het recht toe op optionaliteit van lesvolgen, hiermee tegelijk het recht op volgen van anderen ontzeggend. Gezag wordt dan macht uitoefenen, wat vrijwel direct zinloos wordt in een schoolcultuur gecultiveerd door een angstig schoolbeleid dat je hierin niet ondersteund. Macht wordt dan machteloosheid.
Een wortel van het probleem is gebrek aan respect. Een gebrek waar je niet eenzijdig de toeschouwers verantwoordelijk voor kan stellen. Dit gebrek zie je wel eens gespiegeld in de ouders. En ruimer bekeken ontbreekt onze maatschappij als geheel het respect voor de dienst die wij aan hen wensen te leveren.
De juridisering van het onderwijs zorgt ervoor dat beslissingen teruggedraaid kunnen worden. A-attesten worden angst-attesten. Een onvoldoende geven omwille van niet of niet tijdig afgeven of inleveren van werk, kan of mag niet meer. Taken en toetsen worden niet meer gemaakt, of zelfs geweigerd. Leerlingen lijken steeds minder hun verantwoordelijkheid te moeten nemen om in orde te zijn met datgene dat wij in de eerste plaats als dienst aan hen aanbieden. En wij moeten dan maar een administratie, een ware boekhouding bijhouden van wanneer elke leerling aanwezig was, welke leerling welke toets of taak nog dient in te halen of af te geven, blijvend op zoek naar nieuwe evaluatiemogelijkheden en momenten.
Leerkrachten worden maatschappelijk vaak gezien als diegenen die maar een beperkt aantal uurtjes moeten werken en teveel vakantie hebben. Tegelijk wordt er niet gezien dat de ruimte om onze job te doen steeds kleiner wordt en steeds minder respect krijgt. Het onderwijs kampt met een stijgend aantal burn-outs. De jobvreugde ontbreekt steeds meer. De werkdruk blijft maar verhogen met overbodige administratie.
De band ligt stil! Ja, wij leveren nog leerlingen af, maar of deze effectief onderwijs gekregen hebben is echter niet meer af te lezen van de eerder gefraudeerde resultaten of getuigschriften uit angst voor repercussies van de maatschappij.
Misschien zijn deze woorden kort door de bocht en is het allicht een complex spinnenweb van oorzaken en gevolgen. Misschien zijn er nog wel eilandjes te vinden in het onderwijslandschap waar lesgeven wel mogelijk is of prioriteit mag zijn. Maar tegelijk verwoorden ze wel de verzuchtingen van een groeiend aantal gemotiveerde mensen die geen ruimte meer krijgen om datgene dat ze graag en goed doen aan te bieden aan onze kinderen en jongeren.
Beste maatschappij, het gebrek aan respect en vertrouwen voor wat wij voor jouw kinderen willen doen, nekt je eigen toekomst! Zoek naar middelen in plaats van besparingen. Luister naar de basis, naar de dagdagelijkse ervaringen van mensen, in plaats van naar theoretische resultaten en onderzoeken die geen verbinding hebben met de begane grond.
Luister naar ons!